Boeren met alternatieven.
De boeren in Nederland maken van tijd tot tijd een periode door waarin ze zich aan moeten passen. Voor boeren is dit niets nieuws: Brabantse boeren hebben in het verleden al bewezen zich als geen ander aan te kunnen passen aan veranderende situaties. Ook nu, in een periode waarin de overheid beperkingen oplegt aan de ondernemers en de ruimte schaars is, passen boeren zich aan en gaan ze op zoek naar alternatieven. In een tweewekelijkse rubriek wordt een bedrijf belicht dat alternatieven zoekt in zijn bedrijfsvoering in de ruimste zin van het woord. Deze week deel 5: Harrie Wenting op bezoek bij Harrie en Jolanda Jansen aan de Voorste Heikant 15 in Reusel.
Tijdens een bezoek aan de jaarlijkse landbouw RAI kijken Harrie en Jolanda Jansen hun ogen uit aan alle nieuwe vindingen die op het boeren publiek losgelaten worden. De ene machine is nog groter dan de andere en tal van producten spelen in op de trends die zich in de samenleving voordoen.
Met de boerenbond naar de landbouw RAI.
Als ze langs een informatiestand komen waar uitleg wordt gegeven over het ‘zelf kazen’ houden ze hun pas in. Is dit misschien iets voor dit boeren gezin dat aan de rand van Reusel naar mogelijkheden zoekt om er ‘iets’ bij te gaan doen?
Jolanda hielp Harrie altijd mee in de stal en bij het jongvee maar nu de kinderen ouder worden pakken die ook al eens mee aan.
Ze nemen samen de tijd om informatie in te winnen over de bereiding van ambachtelijke zuivelproducten en het spreekt vooral Jolanda erg aan.
Als ze weer doorlopen op weg naar de volgende stand beseffen ze dat de weg naar een eindproduct ook in deze branche nog ver weg ligt.
“Niets voor niets” zegt Jolanda kordaat als ze nu terugkijkt op al datgene dat er gedaan is om hun rundveebedrijf uit te breiden met een ambachtelijke zuivelwinkel, die bovendien een deel van de aangboden producten zelf produceert.
De weg was lang, maar al eerder hadden ze moeilijkheden overwonnen en ook nu zou het hen lukken. De Dienst Landbouw Voorlichting (DLV) uit Gouda werd ingeschakeld toen ze hun plannen daadwerkelijk vorm gingen geven en ze kregen adressen van mensen die hen in de praktijk al voor waren gegaan. “Uit de reacties van de mensen waar ze gingen kijken om zich te oriënteren bleken twee dingen erg duidelijk,” zegt Jolanda hierover. “Er bleek een toenemende belangstelling van de consument voor een goed en eerlijk ambachtelijk product zonder kunstmatige toevoegingen, waar je als boer in het buitengebied zeker op in kan spelen. Daarnaast was er regelmatig de waarschuwing te horen dat je met je vrije tijd in moet leveren als je er voor kiest om een winkel bij je huis te runnen waar je steeds aanwezig moet zijn”.
De Gemeente Reusel had nog nooit een dergelijke vergunning aanvraag binnen gekregen en verwees het verzoek voor een advies door naar de Agrarische Advies Commissie. Hier moest het boerenpaar op gesprek komen en op basis daarvan werd een jaar later (!) de vergunning verleend. Met het bezit van de nodige vergunningen en in het achterhoofd de bouwkundige konsekwenties hadden ze natuurlijk nog niet de concrete kennis om werkelijk aan de slag te gaan. De volgende stap was dus om zich in te laten schrijven voor een cursus kaas en zuivelbereiding bij de MAS in Boxtel. Voor Harrie was dit de zwaarste fase uit de voorbereiding en hij merkte dat hij beter is in het produceren van de melk op zijn bedrijf dan in de theorie van een zuivelproductie proces. De opleiding werd met succes doorlopen en het diploma werd door beiden behaald: vanaf toen begon het pas echt te leven.
Verbouwing
In 1995 werd begonnen om zelf yoghurt en karnemelk te maken en met een aantal vaste klanten werd gekeken hoe het product aansloeg. Met de positieve reacties van deze klanten op zak werd besloten om verder te gaan.
De Keuringsdienst van Waren werd ingeschakeld voor adviezen over de inrichting van de ruimten van de winkel en het productielokaal en op 16 oktober 1996 was het zover dat de deuren van de zuivel winkel voor het eerst open gingen. De hele dag konden mensen komen kijken en s-avonds werd er een feestje gebouwd met familie en vrienden en later de klasgenoten en de leraar van de MAS.
Klasgenoten.
Tijdens de zuivelcursus waren Harrie en Jolanda in contact gekomen met Jan en Marleen Vermeer van de Leidaler Hoeve uit Goirle die ook het voornemen hadden om een soortgelijke zaak te beginnen op hun boerenbedrijf. Het klikte goed tussen de beide families en er werd besloten tot een vorm van samenwerking die er toe geleid heeft dat op de Voorste Heikant in Reusel boeren pudding gemaakt wordt die ook in Goirle verkocht wordt, terwijl in Goirle de kaas gemaakt wordt.
Elkaar ondersteunen in deze branche blijkt overigens vaker voor te komen gezien de productie die Jolanda voor haar rekening neemt als een ander bedrijf tijdelijk de vraag niet aan kan of behoefte heeft aan een van hun producten.
De Rijtse Hoeve
Aan het einde van de Voorste Heikant, niet direct een doorgaande route, ligt de boerderij waar eerder de ouders van Harrie woonden. Sinds hij het melkvee van zijn vader overnam is er heel wat veranderd voor deze Reuselse boer die nu jaarlijks een gedeelte van zijn melkquotum gebruikt voor de bereiding van eigen zuivel. In de heldere winkel treden de boeren producten je bijna tegemoet: naast de zuivel zijn ook andere ambachtelijke producten als zelfgemaakte klompen en diverse honing producten te koop. In de schappen zijn diverse soorten boerenkaas te vinden. Volgens de informatiefolder van de zuivelboerderij zijn aan deze boerenkaas géén kleur en smaakstoffen of conserveermiddelen toegevoegd en wordt deze maar half zo lang gezouten als de meeste andere kaas. Babykaasjes en kruidenkaasjes worden in diverse zuivelmandjes verkocht en elke week is er een weekaanbieding
De melkproducten zoals boerenkarnemelk, boerenvruchtenkwark en boerenyoghurt en vla zijn enkele van de producten die door hen zelf bereid worden.
Het bereiden van de producten gebeurd in een ruimte waar de pasteur machine draait om de yoghurt op smaak te krijgen en de karnmachine de boter en karnemelk oplevert. Daar waar grote zuivelproducenten de karnemelk via een kunstmatig proces bereiden is het op de Rijtse Hoeve nog te vinden als een bijproduct van de boter bereiding. De kwarkmixer behoeft weinig uitleg en in de ruime koelcel staan de producten die die morgen gemaakt zijn.
Voor dag en dauw opstaan.
Normaal gesproken begint Jolanda s-morgens als de kinderen naar school zijn aan de bereiding van de producten. Het gebeurt echter ook wel eens dat ze al om vijf uur in de ochtend hiermee bezig is om aan de vraag te kunnen voldoen. Een open dag op een andere zuivelboerderij, een boerenmarkt en de rijdende verswinkel van Henrie Wenting zijn afnemers die regelmatig om meer productie vragen. Vanaf 13 uur in de middag is zij tot 18 uur aanwezig in de winkel om haar klanten te helpen maar ook om uitleg te geven aan diegenen die meer willen weten over de achtergrond van de producten. Daarnaast is Jolanda nog huisvrouw in haar gezin met 3 kinderen en ook tussen het jongvee op het bedrijf is zij regelmatig te vinden, terwijl de ruimere winkeltijden voor deze ondernemende vrouw een uitkomst zijn. Harrie helpt tijdens de zuivelbereiding vooral mee met het maken van de karnemelk en de boter.
Toeristische trekpleister
Al tijdens de aanvangsfase van de zuivelboerderij hadden Harrie en Jolanda ideeën om in te spelen op de vragen van het publiek dat bij hen in de winkel komt maar ook van toeristen die toevallig in de omgeving verblijven. Tijdens de bouw werd hiervoor een apart lokaal ingericht waar groepen tot 30 personen terecht kunnen voor voorlichting over de ambachtelijke zuivelbereiding. Het gebeurt regelmatig dat er groepen vanaf 10 personen hiervoor aanwezig zijn. Deze informatieve en educatieve rol wil Jolanda nog verder uitbouwen om op die manier iets positiefs van de landbouw te kunnen tonen aan het publiek. Een terras aan de voorzijde van de winkel is een idee dat al vast vormen krijgt terwijl de gemeente plannen voor verblijfstoerisme zeker niet af zal keuren maar dat is iets waar de familie Jansen niet naar op zoek is. Wat ze wel willen in de toekomst is het zelf maken van kaas. Doordat dit niet in dezelfde ruimte mag gebeuren als het bereiden van andere zuivelproducten is dit in de aanvangsfase nog even vooruit geschoven. De boerenkaas wordt nu betrokken van het collega bedrijf in Goirle dat met dezelfde uitgangspunten de ambachtelijke producten bereidt.
In het toeristisch plan van de gemeente kan een zuivelboerderij een aardige rol vervullen, zo bevestigt gemeente woordvoerder Wil Panjoel.
Enige tijd na het schrijven van dit artikel hebben Harrie en Yolanda besloten hun koers te wijzigen. De ijsboerderij is weer verleden tijd en zij richten zich weer op nieuwe doelen
HW 1999/2000