Een boerenbond aan een kanaal?
Hoe een regionale Boerenbond in Hulsel terecht kwam.


Januari 2022


Afgelopen week was de Welkoop Hulsel in het nieuws, maar hoe kwam deze winkel ooit op deze plek in Hulsel terecht? We volgden het spoor terug waarbij we enkele opmerkelijke keuzes tegen kwamen.
Bij de komst van de huidige Welkoopwinkel in Hulsel, toen nog onder de naam CHV (Christelijke handelsvereniging, later overgegaan in Boerenbond) zag de wereld er nog heel anders uit.
Coöperaties
Toen in 1896 in Brabant de NCB opgericht werd (Nederlandse christelijke boerenbond), schoten ook de lokale afdelingen als paddenstoelen uit de grond. Een van de eerste zaken waar die nieuwe boerenbond zich mee ging bezighouden was de aankoop van voeders en meststoffen. De volgende stap was het opzetten van vervoer om de producten naar de dorpen te krijgen en mede daardoor kwam er al in 1898 een tramlijn van Eindhoven naar Reusel. Het was de tijd dat elke dorp nog zijn eigen zuivelfabriekje had, velen daarvan waren ook geschoeid op de coöperatieve gedachte, waar ook de NCB op gebaseerd was. Ook Hulsel ging mee in de vaart der volkeren en kreeg al in 1898 haar eigen zuivelfabriekje. De lokale boeren droegen allen bij aan de bouw en de melk die ze zelf produceerden werd er verwerkt tot boter. Maar amper negentien jaar na de oprichting (1917) werd het roomboterfabriekje alweer opgeheven en ging op in het grotere zuivelbedrijf in Bladel.
Naast de handelsvereniging en het boterfabriekje kreeg Hulsel ook zijn eigen graanmaalderij. De coöperatieve gedachte leidde tot een fabriekje in De Straot, waar nu de Wilibrordlaan is (ter hoogte van de nummers 5 en 7). De maalstenen werden daar niet door een windmolen aangedreven maar mechanisch en de latere caféhouder Jan Maas was er lange tijd de beheerder.
Intussen had de opkomst en de uitrol van de boerenbond in de grotere buurdorpen Bladel en Reusel geleid tot fysieke winkels, al is winkel nog een groot woord voor de activiteiten. Het waren plekken, in Bladel waar daar nu de bibliotheek is gevestigd en in Reusel waar nu de Aldi is, waar de handel bij elkaar kwam: de boeren leverden hun producten aan en namen weer graan en meststoffen af. Maar met het groeien van de welvaart groeide ook de productie bij de boeren en in de jaren zestig van de vorige eeuw moest er uitgebreid worden. De verschillende NCB (boerenbond)afdelingen sloegen de handen ineen. Een uitbreiding van zo’n handelsplek vergde steeds meer ruimte, bovendien wilden men geen concurrent van elkaar worden. Zo kon het gebeuren dat begin jaren zestig de keuze werd gemaakt om niet in Bladel of Reusel, maar in Hulsel een nieuwe vestiging te openen. Maar de keuze voor Hulsel werd ook nog door een ander initiatief bepaald: de aanleg van het Kempenkanaal.
Het Kempenkanaal
De aanleg van dat kanaal ontsproot begin jaren vijftig uit de geesten ven de Belgen. Het moest een impuls worden voor de scheepvaart in Nederland en België en de verbinding gaan vormen van de Belgische kanalen met het Nederlandse Wilhelminakanaal. Er moesten in die tijd veel kolen en staal vervoerd worden en dichterbij graan. Het goedkoopst ging dat via het water. Door het rivierenstelsel waren er maar weinig Noord-zuid verbindingen, met het Kempenkanaal kon dat voor een groot deel opgelost worden. Het kanaal zou als aftakking beginnen van het kanaal Dessel-Schoten, ter hoogte van Arendonk en via een tracé van 22 kilometer uitmonden in het Wilhelminakanaal bij Haghorst. De bestuurders van de boerenbond rekenden zich al rijk: met een vestiging aan een (toekomstig) kanaal was de aanvoer van producten tot in lengte der dagen verzekerd.
Het tracé van het nieuwe kanaal werd ingetekend en liep via het Beleven tussen Reusel en Hooge Mierde door richting Hulsel. Daar wordt het dorp ter hoogte van de Kruisdijk het Vooreind gepasseerd om via de Braakhoek en de Meirweg in Lage Mierde en daarna de Neterselse Heide naar de stuw bij het Wilhelminakanaal in Haghorst uit te komen.
Maar ondanks alle mooie plannen, die in 1962 nog eens opnieuw opgesteld werden, sneuvelde het plan toch nog in 1971.
De boerenbond in Hulsel stond er toen al enkele jaren en het was vooral een handelsplek voor de boeren. Pas in de jaren tachtig werd de winkel uitgebreid en kwamen er tal van producten voor plant en dier, maar ook huishoudelijke producten te koop. Er was nog een periode dat Hulsel er haar eigen mechanisatieafdeling had met een werkplaats voor tractoren.
Gaandeweg werd de toelevering aan de boeren meer centraal aangestuurd vanuit de NCB hoofdvestiging in Vechel (dat ligt wel aan een kanaal) en verdween die functie ook in Hulsel. Met de overname van Welkoop van meerdere boerenbondwinkels, zoals de benaming inmiddels was, kreeg Hulsel de huidige vestiging. Nu profiteren de 810 inwoners van de enige winkel die ze daarmee nog hebben.