Willem Barentz herleefd in Harlingen

Juni 2020

De vakantie van 2020 is er een van aanpassingen, waardoor de geplande reis naar Slovenië uitgesteld werd. Dan maar op pad in Nederland, zo kwamen we in de Elfstedenstad Harlingen terecht. Bij een wandeling stuitten we bij toeval op een pareltje: de herbouw van het schip dat strandde op Nova Zembla. Vorig jaar zag ik nog de film die over dat voorval is gemaakt, waarmee deze gebeurtenis weer actueel werd. Ik herinnerde mij uit de geschiedenisles nog elk detail en werd opnieuw gegrepen door het verhaal.

Op 8 mei 1596 vertrok een schip op Terschelling om via de noordelijke ijszee een vaarroute naar China te zoeken. Na de ontdekking van de Bereneilanden en Spitsbergen, liep het schip van Barentsz en Van Heemskerk vast in het ijs bij Nova Zembla. De 17-koppige bemanning moest daar overwinteren, twaalf overleefden deze barre tocht. Het was een tijd dat relatief kleine schepen de wereld rondvoeren, het onbekende tegemoet.
Voor Mark van Splunter (56) uit Harlingen is het een uitdaging om ruim 424 jaar later, het schip mee na te bouwen. Samen met een aantal andere vrijwilligers werkt de voormalig justitieel ambtenaar vrijwel dagelijks aan het project. Dat project, de herbouw van het schip, loopt al enkele jaren, maar over een paar moet het weer zover zijn en willen ze opnieuw het ruime sop kiezen met als doel jawel: Nova Zembla.
‘Wij kunnen het  ons nu nauwelijks voorstellen met wat voor informatie en wat voor spullen de mannen toen op reis gingen,” zegt Van Splunter als hij even opkijkt van de werkzaamheden aan dek. Samen met zijn maat kijkt hij of er een grenen plank bevestigd kan worden. ‘Het meeste hout is eiken, maar in de afwerking aan de bovenkant wordt ook grenen gebuikt,’ legt hij uit. De mannen hebben in Denemarken overigens een aantal eiken op de kop getikt die nog stammen uit de tijd dat Barentsz er zelf nog voorbij voer.
‘De mannen toen kenden de route niet en probeerden een nieuwe vaarweg te ontdekken waar nog nooit iemand geweest was,’ blikt van Splunter terug. De mannen sliepen in die tijd op het dek tussen de kanonnen, waarvan er 11 aan boord waren. Het was een tijd dat er veel piraten op zee rondzwierven en ook was het nog oorlog met Spanje.’
Terwijl het zweet af en toe over zijn voorhoofd druppelt, kijkt hij nog eens over het houten schip dat in het Harlingse water ligt. De kiel van het schip meet ruim 18 meter en aan dek is hij 24 meter lang en ruim 5 meter breed. Het schip heeft een diepgang van twee meter, waardoor het een verplaatsing van 62 ton water heeft. Mark wijst op de vele details in het schip die de vrienden nu bergen werk kosten, maar die het project wel erg interessant maken. Ze hebben reeds twee grote houten masten geplaatst, de grote mast en de fokkemast. Daar komt aan het achtereind nog een kleinere derde bij, de bazaan ofwel  een stuurmast, zoals in die tijd wel vaker gebruikt werd. De strengen en de ra’svan de masten moeten nog geplaatst worden, dat gaat binnenkort gebeuren.
Net over de reling hangen om de anderhalve meter houten driehoekjes met gaten er doorheen om de touwen door te halen. Als het schip op weg gaat heeft het  maar liefst vijf ton aan tuigage bij, waarvan 4,8 kilometer touw en 244 m2 aan zeilen.
Toeristen draaien hun hoofd om als ze het schip in aanbouw passeren en als er door het publiek vragen worden gesteld willen de mannen die graag even beantwoorden, zoals ze dat ook voor ons deden. Mark hoopt er nog steeds bij te zijn als het schip met de opvallende zwaan achterop straks uitvaart en hij hoopt ook dat het dan beter afloopt dan bij de originele tocht in 1596. Ze hopen nu niet vast te komen zitten in het ijs en hebben natuurlijk wel een paar voordelen. Allereerst kennen ze de route nu beter omdat die al in kaart is gebracht en ook niet onvoordelig is dat het nu een stuk minder koud is, waardoor er minder ijsvorming is. Het is de Russen onlangs al gelukt om via de Noordelijke vaarroute China te bereiken, dus die droom hebben de mannen ook nog. Er is slechts één ding dat de vrijwilligers nog niet uitgevonden hebben: de naam van het originele schip.
Er is een facebookpagina (vrienden van Willem Barentsz) waar veel foto s en informatie te zien zijn